Το όνομα Καλωτά είναι κυριώνυμο και προέρχεται από το Σλαβικό προσωνύμιο kalcota- Κald που σημαίνει μαύρος και την σλαβική κατάληξη ota. Ο ιστορικός Λαμπρίδης αναφέρει το όνομα μιας οικογένειας Καλωτά που ακμάζει στα Γιάννενα κατά τον 16ο αιώνα. Η προφορική παράδοση αναφέρει, δύο αδέλφια από την οικογένεια Καλωτά, από τα οποία το ένα εγκαταστάθηκε εκεί και ίδρυσε το ομώνυμο χωριό, ενώ το άλλο ίδρυσε τον παλιό συνοικισμό, Κιουτσούκ Καλωτά, κοντά στο χωριό Γρεβενίτι. Σύμφωνα με την παράδοση ο Καλωτάς μετέφερε τους κατοίκους του χωριού Βουρλιάδων και τους εγκατέστησε στην περιοχή του σημερινού χωριού στο οποίο έδωσε και το όνομά του. Άλλη προφορική παράδοση αναφέρει πως το χωριό ίδρυσαν κάτοικοι από το παλιό χωριό Βισοκκό , το οποίο αναφέρεται και στη συνθηκολόγηση από τους Τούρκους.

Το χωριό είναι κτισμένο σε υψόμετρο 840 μέτρων και γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή του την περίοδο του Αλή Πασά, μεταξύ των ετών 1780 – 1825. Από την Καλωτά καταγόταν και ο ξακουστός Ρόβας με το περίφημο καραβάνι του. Ξεκινούσε από την Ντοβρά και έφτανε στη Βλαχιά όπως λέει και το δημοτικό τραγούδι.

Στις 23 Οκτωβρίου 1943 το χωριό καίγεται από τους Γερμανούς με τραγικά αποτελέσματα δυο νεκρούς και 70 καμένα σπίτια.
Σημαντικά μνημεία Μονή Βισικού 1114, Μεταμόρφωση του Σωτήρος 1854, η ονομαστή βρύση του Δεσπότη και στον παλιο οικισμό Σκαμνιά έχουν βρεθεί ερπεία ρωμαικού φρουρίου και λατινική επιγραφή με το όνομα Antonio Salve.