Με επιτυχία και σημαντικές προτάσεις για το πώς θα καταγραφούν πλήρως, θα αναδειχθούν και διασωθούν τα πολλά πέτρινα γεφύρια του Ζαγορίου, πραγματοποιήθηκε η μεγάλη εκδήλωση του Δήμου Ζαγορίου, της Ένωσης Ζαγορισίων Αθηνών, του Πολιτιστικού Συνδέσμου Ζαγορισίων και του Πολιτιστικού Συλλόγου Μηλιωτάδων, το βράδυ της Κυριακής 12 Αυγούστου στην πλατεία των Μηλιωτάδων με θέμα «Ζαγορίσια γεφύρια, χθες, σήμερα, αύριο».
Η διάσωση των πέτρινων γεφυριών του Ζαγορίου είναι υπόθεση όλων, ήταν το μήνυμα που στάλθηκε από τις ομιλίες και τις τοποθετήσεις και στόχος η ενεργοποίηση των φορέων (κρατικών και μη), συλλογικοτήτων, αλλά και των ιδίων των πολιτών για να προστατευτούν αυτά τα μνημεία. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η πρόταση του αρχιτέκτονα, επίκουρου καθηγητή Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργου Σμύρη, για δημιουργία διαδραστικής βάσης δεδομένων που θα εμπλουτίζεται διαρκώς και θα δίνει την κατάσταση και εικόνα όλων των γεφυριών στο Ζαγόρι, όπου συναντάται το 1/3 του συνόλου (295) των γεφυριών της Ηπείρου.
Η πλήρης, νέα καταγραφή θα δείξει εάν τα σωζόμενα πέτρινα γεφύρια στο Ζαγόρι με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους είναι 106, λιγότερα ή περισσότερα, αφού οι αριθμοί ποικίλουν στις υπάρχουσες καταγραφές.
Χαιρετισμοί, Δημάρχου, Περιφερειάρχη, προέδρου ΠΣΕ
Την εκδήλωση συντόνισε ο πρόεδρος της Ένωσης Ζαγορισίων Αθηνών Γιώργος Τσουμάνης.
Στον χαιρετισμό του ο Δήμαρχος Ζαγορίου Βασίλης Σπύρου εξήρε τον ρόλο της Περιφέρειας και προσωπικά του Περιφερειάρχη Αλέξανδρου Καχριμάνη για την χρηματοδότηση έργων σε πολλά γεφύρια του Ζαγορίου, αλλά και της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων που στηρίζει την προσπάθεια παρά την έλλειψη προσωπικού και τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις.
Υπενθύμισε την πρόταση που κατέθεσε προ μηνών ο Δήμος στο Υπουργείο Πολιτισμού για εφαρμογή συνολικού προγράμματος, καταγραφής, διάσωσης και ανάδειξης των πέτρινων γεφυριών και τόνισε ότι «εκείνο που θα σώσει τα γεφύρια είναι ο εθελοντισμός και η συλλογικότητα». Ο Δήμαρχος δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στην κατάρρευση γεφυριών στο Ζαγόρι, όπως το «Μεγάλο Γεφύρι» στο Καβαλάρι που παρόλο υπήρξαν υποσχέσεις για αναστήλωση με τη συμβολή της «Εγνατίας Οδού Α.Ε.» ουδέποτε προχώρησε. «Αντί να θρηνούμε στα ερείπια να υπάρξει τώρα συντονισμός για να σωθούν», επισήμανε ο κ. Σπύρου και ευχαρίστησε τους συνδιοργανωτές της εκδήλωσης, όλους τους συμμετέχοντες και ιδιαίτερα τον Γιώργο Σμύρη για τη συνεισφορά του στην αναστήλωση του γεφυριού της Πλάκας και την Μαρία Μπαλοδήμου που έχει ασχοληθεί με τα γεφύρια του Ζαγορίου.
Να συμπληρωθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ο πρόσφατος νόμος που επιτρέπει στις Περιφέρειες να χρηματοδοτούν έργα σε μνημεία, ώστε άμεσα να εκτελούνται σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του, χωρίς την χρονοβόρα διαδικασία των προγραμματικών συμβάσεων, ζήτησε εκ νέου, στον χαιρετισμό του, ο Περιφερειάρχης Αλέξανδρος Καχριμάνης. Δεν παρέλειψε να αναφερθεί στα πολλά εμπόδια που έπρεπε να υπερπηδηθούν για να προχωρήσει η αναστήλωση του γεφυριού της Πλάκας και να τονίσει ότι χωρίς τη συμβολή του καθηγητή Γιώργου Σμύρη και του προϊσταμένου της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Βασίλη Κασκάνη σε τοπικό επίπεδο (και η κ. Ανδρουλιδάκη στο ΥΠΠΟΑ)δεν θα είχε δρομολογηθεί το έργο. Και για τα γεφύρια στο Τσεπέλοβο που είχαν πρόβλημα, ανέφερε ότι αντιμετωπίστηκε σε συνεργασία Περιφέρειας και Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και δεν χρειάστηκε η χρονοβόρα διαδικασία της προγραμματικής σύμβασης. Ο κ. Καχριμάνης συνεχάρη το Δήμαρχο Ζαγορίου για την πρωτοβουλία οργάνωσης της εκδήλωσης και δήλωσε αρωγός σε κάθε προσπάθεια και παρέμβαση.
Χαιρετισμό απήυθυνε στην εκδήλωση και ο προϊστάμενος της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ηπείρου Βασίλης Κασκάνης, αναφερόμενος στο έργο της στο Ζαγόρι και γενικότερα και στη συνεργασία με τους φορείς.
«Το προλαμβάνειν κρείττον του θεραπεύειν», τόνισε στον χαιρετισμό του ο πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος Γιώργος Δόσης, επισημαίνοντας ότι η ΠΣΕ από το 2007 είχε προειδοποιήσει για το γεφύρι της Πλάκας, αλλά δεν έγινε τίποτε μέχρι που κατέρρευσε την 1η Φεβρουαρίου 2015. Ανέφερε, επίσης, ότι το 2015 σε συνεργασία με το Δήμαρχο Ζαγορίου απηύθυναν έκκληση στο ΥΠΠΟΑ για αναγκαίες παρεμβάσεις στο τρίτοξο γεφύρι Καλογερικό ή Πλακίδα, αλλά «σε ώτα, φαίνεται, μη ακουόντων». Ο κ. Δόσης κατέληξε λέγοντας ότι υπεύθυνο είναι το Υπουργείο Πολιτισμού, αλλά καθήκον όλων να ασκούν πίεση για να διασωθούν τα γεφύρια.
Πρόταση για διαδραστική βάση δεδομένων
Ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργος Σμύρης, εκ των κεντρικών ομιλητών της εκδήλωσης, κάλεσε επιστήμονες, πολίτες, υπηρεσίες, εκπρόσωπους της τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλους «παράγοντες» να μετακινηθούν από το ιδιοκτησιακό πεδίο σε εκείνο της συλλογικής ευθύνης, της συνυπευθυνότητας για την προστασία του δημόσιου πολιτιστικού αγαθού, που δεν είναι αποκλειστικά κρατικό.
Μεταξύ των άλλων πρότεινε «την δημιουργία μίας ισχυρής διαδραστικής βάσης δεδομένων, όπου πέρα των υπηρεσιακών δεδομένων να επεκτείνουμε την συνέργεια με άλλες συλλογικότητες που ευαισθητοποιούνται στα ζητήματα αυτά. Και ο μεμονωμένος περιπατητής τώρα με την σύγχρονη τεχνολογία θα μας χορηγεί πληροφορίες για ότι συναντά στο διάβα του».
Πρόσθεσε ακόμη ότι, η ψηφιοποίηση και η ιστορική τεκμηρίωση όλων των πέτρινων γεφυριών, η επισήμανση των βλαβών τους, η υιοθέτηση αξιόπιστης στατικής και δυναμικής ανάλυσής τους, η προσομοίωση των υλικών κατασκευής τους, η μεταφορά εμπειριών, η αποκάλυψη των αιτιών των εμφανιζομένων βλαβών, η επεξεργασία κανονισμών αποκατάστασης της συμπεριφοράς τους και η προστασία της αισθητικής τους αποτελούν εθνικό χρέος και δείγμα κύρους της κοινωνίας μας.
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ο κ. Σμύρης στην οργάνωση και συντονισμό δράσεων των εθελοντικών δράσεων, στην οργάνωση ημερίδων και άλλων θεματικών συνεδρίων με θέμα τα γεφύρια της περιοχής, στην προσπάθεια σύζευξης με άλλους ειδικούς φορείς όπως το ΤΕΕ, σύλλογοι πάσης φύσεως μηχανικών, τα πανεπιστήμια, το κέντρο ΚΕ.ΜΕ.ΠΕ.Γ που κάνει σημαντική δουλειά, και γενικά θεσμοθετημένες αντίστοιχες συλλογικότητες.
Ο κ. Σμύρης προχώρησε και σε μια έκκληση: «Ας μετατρέψουμε όλοι μαζί την «γεφυρολογία» των τελευταίων ετών σε «γεφυροπρακτική».
Υποστήριξε ότι δεν χρειάζεται πάντοτε ο δημόσιος κορβανάς, θα πρέπει να ανοιχθούν νέες πύλες χρηματοδότησης, με την δική μας πρωτοβουλία, ως συλλογικότητες και ως πολίτες, αλλά και να ενισχυθεί ο εθελοντισμός, να οργανωθούν συλλογικές δράσεις με σαφή προσανατολισμό και στόχο τα γεφύρια, μικρά ταμεία, χορηγιών, καλοκαιρινές δράσεις καθαρισμού των χώρων, οργάνωση εκπαιδευτικών δράσεων όχι μόνον του δεκαπενταύγουστου αλλά όλον τον χρόνο, εκδρομές και ανακαλύψεις νέων γεφυριών, μικρές προγραμματικές συμβάσεις υπό προϋποθέσεις, και πολλά άλλα. «Είμαι σίγουρος, κατέληξε, ότι θα δημιουργήσουν μία μεγάλη κοινωνική συμμαχία με μόνο εθελοντές, που σε λίγο μπορεί να γίνει ο κύριος εκφραστής της διάσωσης του ιστορικού μας πλούτου. Αυτό δεν είναι συνεξέλιξη;».
«Μπορούσαν να τα κάνουν και τα είχαν ανάγκη»
Ενδιαφέροντα στοιχεία για τα πέτρινα γεφύρια στο Ζαγόρι παρουσίασε η Ζαγορίσια αρχιτέκτονας, Υποψήφια Διδάκτωρ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Μαρία Μπαλοδήμου, κάνοντας αναδρομή στην εξέλιξη της γεφυροποιίας και το πώς το Ζαγόρι, ένας κλειστός τόπος με βουνά και ποτάμια, ένα νησί πάνω στο βουνό, όπως χαρακτηριστικά είπε, μετά τον 18ο αιώνα απέκτησε πολλά γεφύρια.
Το Ζαγόρι επί τουρκοκρατίας είχε εξασφαλίσει πολλά προνόμια με τη συμφωνία του Βοηνίκου το 1431, αμέσως μετά την κατάκτηση της περιοχής από τους Οθωμανούς. Το άνοιγμα του εμπορίου με την Κωνσταντινούπολη έφερε πλούτη σε πολλούς Ζαγορίσιους, αλλά δεν ξεχνούσαν ποτέ τον τόπο τους, χρηματοδοτώντας την κατασκευή σπιτιών και γεφυριών. Το Ζαγόρι μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα ήταν απομονωμένο και εκτός των οδικών δικτύων της εποχής, τα καραβάνια δεν περνούσαν από την περιοχή (πλην των παρυφών του Ανατολικού Ζαγορίου) και αυτό εξηγεί γιατί το γεφύρια στο Ζαγόρι είναι στενά μόνο για πεζούς και ζώα και όχι για κάρα όπως σε άλλες περιοχές.
Κάθε περιοχή του Ζαγορίου είχε ξεχωριστή είσοδο χωρίς επικοινωνία μεταξύ τους. Στην εξέλιξη του χρόνου κατασκευάστηκε εσωτερικό δίκτυο δρόμων και γεφυριών με τα οποία συνδέονταν τα 46 χωριά του, μέχρι που έφτασε το αυτοκίνητο. Το 1955 το λεωφορείο έφτανε με τη γέφυρα Κόκκορη και ο δρόμος προς Βραδέτο άνοιξε το 1972-73, μέχρι τότε η πρόσβαση στο χωριό γίνονταν από την περίφημη Σκάλα του Βραδέτου. Γεφύρια υπάρχουν και μέσα σε οικισμούς, ενώ το σύγχρονο οδικό δίκτυο σε ορισμένα σημεία χαράχτηκε δίπλα ή πάνω στο παλιό και βλέπουμε σήμερα κάποια από τα γεφύρια και άλλα όχι. Η κ. Μπαλοδήμου ανέφερε ακόμη ότι τα γεφύρια πήραν το όνομα των χορηγών τους, πλουσίων Ζαγορισίων, μοναστηριών-μοναχών, αλλά και Οθωμανών (αρκετές γυναίκες αξιωματούχων), αλλά οι μαστόροι δεν αναφέρονται πουθενά…
«Μπορούσαν να τα κάνουν και τα είχαν ανάγκη», τόνισε η κ. Μπαλοδήμου για τα πολλά γεφύρια στο Ζαγόρι και χρέος μας είναι να τα διασώσουμε και αναδείξουμε ήταν το μήνυμα της.
Οι συμμετέχοντες στην εκδήλωση
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους, ο Περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέξανδρος Καχριμάνης, ο Δήμαρχος Ζαγορίου Βασίλης Σπύρου, ο πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος Γιώργος Δόσης ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Νίκος Βρακότας, ο αντιδήμαρχος Άγγελος Αρμένης, οι επικεφαλής των παρατάξεων της μειοψηφίας, μείζονος Γαβριήλ Παπαναστασίου, ελάσσονος Λεωνίδας Τσουμάνης, οι δημοτικοί σύμβουλοι, Αγγελική Ράπτη, Παναγιώτης Ρούσκας, Ηλίας Ράπτης, Ελευθέριος Γιώτης, Χρήστος Βλαχιώτης, Ηλίας Κίτσιος, ο πρόεδρος της Τ.Κ. Δεματίου Χρήστος Ζιάβρας, τοπικοί εκπρόσωποι χωριών της περιοχής, οι πρώην Δήμαρχοι, Τύμφης Γιώργος Σουκουβέλος και Παμβώτιδας Βαγγέλης Πήχας, ο πρόεδρος της Ένωσης Ζαγορισίων Γιώργος Τσουμάνης και ο Γραμματέας Δημήτρης Ιωαννίδης, ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συνδέσμου Ζαγορισίων Γιώργος Παπαλεοντίου, ο προϊστάμενος της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ηπείρου Βασίλης Κασκάνης και εκπρόσωποι πολιτιστικών φορέων.
Η εκδήλωση στην πλατεία των Μηλιωτάδων με την φροντίδα των μελών του τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου, έκλεισε με παρουσίαση χορευτικού του Πολιτιστικού Συνδέσμου Ζαγορισίων και ακολούθησε παραδοσιακό ζαγορίσιο γλέντι με το συγκρότημα του Μιχάλη Μπραχόπουλου, μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
