Ευεργέτες
Μάνθος και Γεώργιος Ριζάρης από το Μονοδένδρι
Το 1994 γιορτάστηκαν στο Μονοδένδρι τα 150 χρόνια από την ίδρυση και λειτουργία της Ριζαρείου σχολής. Οι Ριζάρηδες, μεγαλέμποροι στη Ρωσία όπου είχαν μεταναστεύσει, με εμπορικές επιχειρήσεις σε πολλές πόλεις, απόκτησαν πολλά χρήματα και συνέλαβαν την ιδέα να ιδρύσουν σχολείο στην πατρίδα τους, το Μονοδένδρι. Είχαν πρωτοστατήσει και στη σύσταση της Φιλικής Εταιρείας.
Ο Μάνθος πέθανε το 1824. Ο Γεώργιος το 1835, ενώ βρισκόταν στην Οδησσό, ίδρυσε στο Μονοδένδρι «Κοινή Σχολή των Ελληνικών Μαθημάτων» την χρηματοδότησε για τη λειτουργία της και την εξόπλισε με πλούσια βιβλιοθήκη.
Το 1837 επιστρέφει στην Αθήνα, όπου αγόρασε ακίνητα. Εκεί πέθανε το 1841. Λίγο πριν πεθάνει είχε φτιάξει τη διαθήκη του που αποτελείται από 171 άρθρα. Εντέλλεται μ’ αυτή την ίδρυση Εκκλησιαστικής Σχολής. Στα παλιά κτίρια (Βασιλ. Σοφίας) λειτούργησε η Σχολή μέχρι το 1960. Από τότε εγκαταστάθηκε στα νέα διδακτήρια στο Χαλάνδρι. Εκεί χτίστηκε και ο περικαλλής ναός του Αγ. Γεωργίου.
Συνεχής και σημαντική είναι η προσφορά της Ριζαρείου προς τη γενέτειρα των Ριζάριδων και το Ζαγόρι γενικά. Στο Μονοδένδρι λειτουργεί Οικοκυρική Σχολή και οικοτροφείο. Η Ριζάρειος ενισχύει οικονομικά και τη Λαμπριάδειο Οικοκυρική Σχολή στα Άνω Πεδινά, το γυμνάσιο Τσεπελόβου και άλλα Ζαγοροχώρια για τη συντήρηση εκκλησιαστικών μνημείων, μουσείων κτλ
Σπουδαία υπήρξε η ίδρυση από τη Ριζάρειο του Πνευματικού Κέντρου «Κ. Λάζαρίδης» στο Κουκούλι.
Ανθρακίτης Μεθόδιος από την Καμνιά Ζαγορίου
Διδάσκαλος και ιερομόναχος συμπεριέλαβε στο πρόγραμμα των παραδόσεών του τα μαθηματικά και τη σύγχρονή του ευρωπαϊκή φιλοσοφία προκαλώντας αντιδράσεις, που οδήγησαν στην επίσημη καταδίκη του ως αιρετικού από την Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου.
Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης γεννήθηκε περίπου στα 1650 στο χωριό Καμνιάς ή Καμινιάς Ζαγορίου και σπούδασε στη Γκιούμειο Σχολή των Ιωαννίνων, όπου και παρακολούθησε τα μαθήματα του σχολάρχη Γεώργιου Σουγδουρή. Διδάχθηκε γραμματική, φυσική και μεταφυσική και έπειτα από προτροπή του δασκάλου του συνέχισε τις σπουδές του στην Ιταλία [Χρήστου, 1953: 7].
Το 1697, λοιπόν, κι έχοντας ήδη γίνει ιερομόναχος, μετέβη στη Βενετία για να παρακολουθήσει μαθήματα φιλοσοφίας και μαθηματικών. Ο μετέπειτα μαθητής του Μπαλάνος Βασιλόπουλος μας πληροφορεί ότι ο Ανθρακίτης διδάχθηκε κατά κύριο λόγο μαθηματικές επιστήμες, γεωμετρία, τριγωνομετρία αλλά και αστρονομία, φυσική και μηχανική, ενώ ο ιστορικός Κ. Σάθας αναφέρεται μόνο σε φιλοσοφικές σπουδές [Χρήστου, 1953: 8]. Την ίδια περίοδο μαθαίνει ιταλικά και λατινικά, ενώ παράλληλα υπηρετεί ως εφημέριος στον ορθόδοξο ναό του Αγίου Γεωργίου στη Βενετία έως και το 1708. Σε αυτό το διάστημα θα εκδώσει εκεί τα θεολογικού περιεχομένου έργα του Πνευματική Επίσκεψις και Βοσκός λογικών προβάτων.
Θα επιστρέψει στον ελλαδικό χώρο γύρω στα 1708 και έπειτα από μια σύντομη επίσκεψη του στα Ιωάννινα θα μεταβεί στην Καστοριά προκειμένου να αναλάβει τη διεύθυνση ανώτερης τοπικής σχολής. Σύμφωνα με κάποιες πηγές πρόκειται για το σχολείο (»Ιεροσπουδαστήριον») που λειτούργησε στην Καστοριά από το 1708 με την οικονομική ενίσχυση του Γεωργίου Καστριώτου [Χρήστου, 1953: 11].
Στέργιος Τζίμας από το Μονοδένδρι
Το 1844 με τη διαθήκη του άφησε γενναία χρηματικά ποσά στη Ριζάρειο, στο Αμαλίειο ορφανοτροφείο, στο βρεφοκομείο Αθηνών και στο χωριό του.
Διομήδης Σεμιτέλος από το Μονοδένδρι
Το 1904 μοίρασε την περιουσία του στο Δήμο Μεσολογγίου όπου έζησε, στη Ζωσιμαία Σχολή, στο σχολείο Μονοδενδρίου και στον Εθνικό Στόλο
Ιωάννης Λαμπιάδης από τα Άνω Πεδινά
Το 1888 ένα χρόνο πριν πεθάνει, άφησε εντολή να ιδρυθεί στο χωριό του σχολή απόρων γυναικών, η οποία και ιδρύθηκε το 1934.
Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος (Ανάγνος) από το Πάπιγκο
(1837 – 1906) Παγκόσμια γνωστός ως διευθυντής του ινστιτούτου Perkins (Ίδρυμα τυφλών και κωφαλάλων) στην Αμερική. Τη μεγάλη περιουσία του διέθεσε για ευαγή ιδρύματα στη Αμερική και στην πατρίδα του (Αναγνωστοπούλειος Σχολή Κόνιτσας, Καλλίνειος Σχολή Παπίγκου).
Γεώργιος Μπίκας ή Βίκας από το Τσεπέλοβο
Το 1861 έφτιαξε το γεφύρι στο Λυκόστομο. Προσέφερε επίσης χρηματικά ποσά στο ορφανοτροφείο Χατζηκώστα στο χωριό του.
Αναστάσιος Τσούφλης από το Τσεπελοβο
Ίδρυσε εκκλησία στο Κισνόβι και άφησε χρηματικά ποσά στο Γυμνάσιο Κισνοβίου, στο Πολυτεχνείο Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο και στο Τσεπέλοβο.
Αγγελική Παπάζογλου από το Σκαμνέλι
Το γένος Αθανασίου, σύζυγος Αλεξίου Παπάζογλου από τη Βίτσα. Έχτισε στα 1872 με 1875 την εκκλησία της Αγ. Αικατερίνης στα Γιάννενα, επισκεύασε δρόμους, βρύσες, γεφύρια, άφησε μεγάλα ποσά για τα σχολεία της Βίτσας, υποτροφίες κ.α.
Αλέξιος Μίσιος από το Μονοδένδρι
Το 1748 έφτιαξε τα γεφύρια της Βίτσας και της Βωβούσας.
Οι αδερφοί Κοντοδήμου από το Βραδέτο
Οι οποίοι ιστόρισαν το 1765 το μοναστήρι του Αγ. Ιωάννη του Ρογκοβού και την εκκλησία του Αγ. Ιωάννη στο Μπισδουνόπουλο. Οι ίδιοι έφτιαξαν και το γεφύρι Κοντοδήμου μεταξύ Κήπων – Κουκουλίου.
Ιωάννης Χριστοφόρου ή Βείτσινος από τη Βίτσα
Το 1859 – 1872 έδωσε μεγάλα χρηματικά ποσά για την εκκλησία της Νίζνας όπως ήταν ταξιδεμένος, καθώς και για τις εκκλησίες και τα σχολεία της Βίτσας.
Μεγάλα ποσά έδωσε και στο Πολυτεχνείο Αθηνών για σπουδές μαθητών από τη Βίτσα, τον οίκο τυφλών, στο Αμαλίειο οικοτροφείο και στο Νοσοκομείο Χατζικώστα.
Κων/νος Γούναρης από τον Ελαφότοπο
Το 1854 άφησε χρήματα και ιδρύθηκε στα Γιάννενα το υπό την επωνυμία «φαρμακείο Κ. Γούναρη» το οποίο χορηγούσε φάρμακα δωρεάν σε όλους τους κατοίκους της πόλης.
Αγαθή Βασσαρά από το Δίλοφο, σύζυγος Ιωάννη Βασσαρά
Το 1904 άφησε χρηματικά ποσά στο Αμαλίειο ορφανοτροφείο, στο Βρεφοκομείο του Ευαγγελισμού, στο Ζάννειο και στο χωριό της όλα τα κτήματα για τη συντήρηση της εκκλησίας.
Αναγνωστόπουλοι Ιωάννης και Δημήτριος (πατέρας και υιός) από το Δίλοφο
Ίδρυσαν την Αναγνωστοπούλειο σχολή στο χωριό τους, χρηματοδότησαν την εκκλησία, τον Ελληνικό Σύλλογο Βραΐλας και τη Ζωσιμαία σχολή.
Κωνσταντίνου ή Κώνστας Γεώργιος από το Καπέσοβο
Έδωσε χρήματα για εκκλησίες και το νοσοκομείο Ιωαννίνων, το σχολείο Καπεσόβου και για την πληρωμή των χρεών των απόρων συγχωριανών του.
Οι αδελφοί Πασχάλη από το Καπέσοβο
Έργο τους η Πασχάλειος Σχολή στο Καπέσοβο που χτίστηκε το 1861.
Οι Αδελφοί Πλακίδα Αλέξιος και Ανδρέας καθώς και ο Ευγένιος, γιος του Ανδρέα, από το Κουκούλι
Ο Ανδρέας και ο Αλέξιος επισκεύασαν το τρίτοξο γεφύρι «Καλογερικό ή Πλακίδα», την κεντρική εκκλησία Κουκουλίου και έδωσαν μεγάλα χρηματικά ποσά για την προικοδότηση απόρων κοριτσιών του χωριού τους. Ο Ευγένιος Πλακίδας το 1905 πλήρωσε το στρατιωτικό φόρο όλων των Κουκουλιωτών που βρισκόταν στην αλλοδαπή και επισκεύασε το σχολείο. Το 1912 επισκεύασε ξανά το τρίτοξο γεφύρι «Καλογερικό ή Πλακίδα». Επίσης έφτιαξε το μαρμάρινο τέμπλο του Αρχιμανδρειού Ιωαννινων και ιστόρησε την κόγχη της Πλατυτέρας της Αγ. Αικατερίνης Ιωαννινων και έδωσε χρηματικά ποσά στη Ζωσιμαία Σχολή.
Δημήτριος Καραστάθης από τους Νεγάδες
Το 1841 πλήρωσε το χρέος του χωριού, ξεχρέωσε 50 σπίτια από τους δανειστές και τα έδωσε στους κατόχους τους. Έδωσε σημαντικά ποσά για βρύσες, δρόμους, εκκλησίες, υποτροφίες, συγγράμματα.
Αλέξιος Κανέτσιος από τους Φραγκάδες
Το 1884 άφησε χρηματικά ποσά για τα σχολεία του χωριού του, για τους φτωχούς, για τον Ηπειρωτικό Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Κων/πολεως.
